Киргизско-русский словарь - үст

(преимущественно с личными притяж. аффиксами; без притяж. аффикса теряет конечный т; ср. аст) верх, поверхность;

үстөлдүн үстүндө на столе;

үстөлдүн үстүнө кой поставь на стол;

үстүлөрүнө чапан кийишет сверху они надевают чапан;

ат үстүнөн

1) сидя на коне;

ат үстүнөн аңгемелешкенче, айыл жакка кайрылып сүйлөшсөк кантет? а что, если бы нам вместо того, что беседовать, сидя на конях, завернуть в сторону аула?

2) перен. мимоходом, на ходу (несерьёзно, не вплотную подойти к делу);

үстүнө чымын конбойт или южн. үстүдөн шамал өтпөйт (о важничающем человеке) на него (и) муха не сядет или над ним (и) ветер не пройдёт;

үстүндө тиккен үйү, астында аскан казаны жок над ним нет поставленной юрты, внизу у него нет котла с варевом (т.е. он не имеет ни крова, ни пищи);

жолдун үстүнө на дорогу (выйти, выехать, положить, поставить и т.д.);

жолдун үстүнө чыгыңыз выходите (выезжайте) на дорогу (напр. с обочины);

калың карды үзөңгүсү менен жиретип, Адыл жолдун үстүнө тартты прорезая стременами глубокий снег, Адыл выехал на дорогу;

астын-үстүнө келтирди он перевернул всё вверх дном;

анын үстүнө

1) на него;

2) сверх того, кроме того;

үстүбүздөгү жыл текущий год;

үстүбүздөгү жылы в текущем году;

үстүбүздөгү доор наша эпоха;

үстү оор тартып он почувствовал на себе тяжесть (напр. ноши);

үстүнө кирили үстүнө келвойти, прийти к кому-л.;

директордун үстүнө кирип кетти он вошёл к директору (напр. в кабинет);

жалгыз отуруп калдыңыз, элдин үстүнө кирбейсизби? что вы один сидите? выйдите к людям (напр. в помещение, где собрались люди);

коноктордун үстүнө киргенден тартынып турат он стесняется выйти к гостям (туда, где сидят гости);

Гүлайга кокусунан конок үстүндө кездештим с Гюлай я случайно встретился в гостях;

мен хандын астына барышым ылайыкпы, же менин үстүмө келиши ылайыкпы? (из сказки) мне ли удобнее пойти к хану (астына), или хану прийти ко мне (үстүмө) ?

сенин үстүңө келбейби? разве он не придёт к тебе (сам) ?

хан келинди көрөлү деп, үстүнө чакырып алды (из сказки) хан, желая посмотреть молодуху, позвал ее к себе (туда, где он находился);

дал үстүнөн чыгыпсың ты прямо в точку попал; ты как в воду смотрел;

окуянын үстүнө басып келди он подошёл к месту, где происходило событие;

тамактын үстунөн чыктым я попал как раз к еде, к угощению;

бул сөз да фактынын так үстүнөн чыкты эти разговоры точно совпали с фактами;

жумуштун үстүнөн чыктым я появился там в тот момент, когда шла работа;

кылмыш үстүндө кармалды он пойман на месте преступления;

үстүнөн түштүң ты попал в точку; ты точно угадал;

эрди жоо үстүнөн көр погов. героя смотри у врага (т.е. при встрече с врагом);

иш үстүнөн калтыротстранить от дела, от работы;

эл үстүнөн жашагандар живущие за счёт народа (или за счёт других), тунеядцы;

күндүр-түндүр иштөөнүн үстүндө он работает и день и ночь;

үстүңөн арыз берем я на тебя подам жалобу;

катын үстүнө катын алжениться повторно, имея жену;

күнү үстүнө берист. выдать замуж в качестве не единственной жены;

үстү-үстүнө ещё и ещё; опять и опять; то и дело;

папиросту үстү-үстүнө тартты он курил папиросу за папиросой;

үстү-үстүнө мактай берет он рассыпается в похвалах;

атына үстү-үстүнө камчы (или камчы үстүнө камчы) уруп то и дело нахлёстывая своего коня плетью;

үстү-үстүнө кубанып безмерно радуясь;

үстү-баш или үст одежда;

үстү-башы дурус он прилично одет;

үстү-башы жупуну он очень просто одет;

кардыбыз ток, үстүбүз бүтүн мы сыты и одеты;

жеңилдин асты, оордун үстү менен жүротлынивать от трудного и искать лёгкого;

үстүнө (или үстү-астына) түшө калат

1) он уже и не знает как угодить; он готов на руках носить;

бала дегенде үстүнө түшө калат на ребёнка он не надышится;

2) он перед ним лебезит; он перед ним мелким бесом рассыпается;

асты-үстүнө (или үстү-астына) түшүп жалынат он усиленно и льстиво упрашивает;

он лебезит;

үстүнөн көрсүн пусть он ждёт у себя (угроза);

бул ашыма келбесе, Көкөтөйдүн найзакерден сан балбан, так үстүнөн көрсүн де фольк. если он не прибудет на (устраиваемую мной) тризну, то несметное число силачей копейщиков Кокетея пусть он увидит у себя (в юрте или в ауле);

бул тилимди албаса, үй үстүнөн атышып, Музбурчакты бүктөтөм фольк. если он не внемлет этим моим словам, то в его юрте (или в его ауле) я Музбурчака согну (умерщвлю);

үстүн кыл-

1) сделать так, чтобы кто-л. оказался сверху (напр. в борьбе);

2) перен. помочь стать победителем;

Коңурду, кудай, астын кыл, Манасты, кудай, үстүн кыл фольк. Конгура, боже, сделай побеждённым, Манаса, боже, сделай победителем.